Gazprom belän Ukrainanıñ dävlät gaz häm nefte şirkäte Naftohaz Ukrayina arasındağı konfliktqa tabılğan xäl çarası, küpkenä östämä soraular tudıra. Radiobız belgeçeneñ bu xaqtağı mäğlümätläre .
Gazprom başlığı Aleksey Miller Rusiä, Törkmänistan, Üzbäkistan häm Qazaxstannan Ukrainağa gaz RosUkrenergo dip atalğan şirkät vasıytaçılığında tapşırılaçaq dip belderde. Şirkät bu illärdän kilgän qatnaş gaznıñ ber meñ kubometren Ukrainağa 95 dolardan sataçaq. Gazprom üzeneñ ber meñ kibometer gazin Rusukrenergoğa 230 dolarğa sataçaq. Rusukrenergo elegeräk Turkmen gazın Ukrainağa satu mäsäläsendä aradaşlıq itkän ide. Elegeräk monıñ belän 2001-nçe yılnıñ dikäberendä Vengriädä tergälgän Eural Trans Gas şirkäte şäğellängän ide. Şuluq ayda qısqartılıp ETG dip yöretelgän şirkät Gazprom häm Neftogaz Ukraina belän turkmän gazın Ukrainağa tapşıruda aradaşlıq itüne küz aldında totqan kontraktlar tözegän ide. Aradaşçı bularaq ETG transit häm tamojna çığımnarın qaplıy ide. Ukraina bu xezmätläre öçen ETGegä 13 miliard kubometr gaz belän tüläde. ETG bu gaznı yuğarıraq bäyägä Yevropağa satıp kilde. Küp tä ütmäde mediada ETGnıñ Rusiäneñ oyıştırılğan cinayätçeläre belän elemtäse bar digän xäbärlär taraldı. 2004-nçe yılnıñ iyülendä Yaltada ütkän Ukrain-Rusiä käsep forumında ike ilneñ prezidentları Kuçma belän Putin ETGnıñ urnın yaña şirkät RusukrEnergo alaçaq dip iğlan ittelär. Şuluq yılnıñ 22-nçe İyülendä RusUkrEnergo Şvetsariäneñ Zug şähärendä terkälde. Rusiä yağınnan anda Arosgaz Holding şirkäte qatnaşqan ide. Dokumentlarda bu şirkät Gazprom Banknıñ şirkäte dip terkälgän. Ukrainanı isä Reiffeisen Üzäk Bankınıñ ağzası dip terkälgän Reiffeisen İnvestment şirkäte väkillek itte. Moscow Times 28-nçe İyüldä Reiffeisen İnvestmentneñ räise Wolfgang Putschek , şirkäteneñ RusUkrenergonıñ partnerı bulmauın, tik qayber ukrain xosusi investorların väkilek itüen genä belderde dip yazıp çıqtı. Putschek investorlarnıñ isemnären iğlan itüne Avstriä qanuna qarşı dip kire qaqqan. Viktor Yuşenko uzğan yılnıñ ğinvar ayında xakimitkä kilgännän soñ premier minister Tımoşenkonıñ berençe eşe cinayätçel şirkät dip atap Rusukrenergonıñ eşen tikşerüne quzğatu buldı. Küp tä ütmäde Ukrain İminlek xezmäte SBUnıñ başlığı Oleksander Turçinov Rosukrenergoğa qarşı cinayät eşe quzğatıldı dip belderde. Läkin qısqa vaqıttan soñ uzğan yılnıñ augustında tikşerü eşe kinättän tuqtatıldı. Turçınov SBU başlığı postınnan buşatılğannan soñ RosUkrenergo eşen tikşerü öçen cavaplı SBU ofitserı Andriy Kojemyakinneñ başqa vazyfağa küçerelüe mäğlüm buldı. Mäskäv Gazpromnıñ ETGdağı yaki Rosukrenergodağı rolen tikşerüne ber dä kiräk tapmadı. Rusiä belän Ukraina arasındağı gaz bäxäsen xäl itüdä Rosukrenergonıñ role Yevropada häm AQŞta şik tudıraçaq dip kötärgä bula. AQŞnıñ federal Tikşerü Burosı FBİ RosUkrenergonıñ eşen soñğı kileşüdän elek ük tikşerä başlağan ide. Ukrain premiere Yuriy Yexanurov kiçä yasağan çığışında Ukraina belän Rusiä bu aynıñ azağına qädäre Ukrainağa gaz transportına qarağan urtaq şirkät töziäçäklär dip belderde. Ukraina yağınnan Neftohaz Ukrain qatnaşsa, Rusiäne Rosukrenergo väkillek itäçäk.
Färit İdelle, Praga.
Färit İdelle, Praga.